منارجنبان
.jpg)
مقدمه
منارجنبان یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی ایران است که در خیابان آتشگاه، در فاصله شش کیلومتری غرب شهر اصفهان در محله کارلادان واقع شده است. دلیل این همه محبوبیت هم، معماری خارق‌العاده، شگفتانگیز و اسرارآمیز آن است.
منارجنبان بنایی است کهن، به صورت یک بقعه و دو مناره که بر فراز مقبره عارفی گمنام به نام عمو عبدالله کارلادانی، بنا شده و بر اساس تاریخ سنگ نوشته، این مقبره در سال ۷۱۶ هجری قمری ساخته شده است. این بنا با مساحتی حدود ۱۴۶ مترمربع و مناره هایی به ارتفاع هفت و نیم متر از سطح بام، یکی از آثار معماری دوره ایلخانیان به شمار می رود.
تاریخچه منارجنبان
بنای تاریخی منارجنبان اصفهان در دوران حکومت ایلخانیان و اواخر فرمانروایی « سلطان محمد خدابنده »، در شهر اصفهان ساخته شده است. جالب است بدانید طبق تحقیقاتی که برخی از کارشناسان انجام داده‌اند، به نظر می‌رسد، بقیه منارجنبان‌هایی که در جهان وجود دارد، همگی متعلق به فرهنگ ایرانی اسلامی است و از آن جالبتر این که تمام آن‌ها طی 3 دهه و در دوره حکومت تیموریان ساخته شده است. هرچند در رابطه با صحت و درستی این ادعا هنوز بحث وجود دارد، ولی در این شکی نیست که معماری زیبا و شگفتانگیز این مکان، که از مکانها و جاهای دیدنی اصفهان است، آن را به یکی از مشهورترین مناره‌های سراسر جهان تبدیل ساخته است. البته همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، در ایران و دیگر کشورها مانند عراق و عربستان مناره‌های دیگری وجود دارد که در عین استحکام بالای بنا، در جای خود تکان می‌خورند. ولی آنچه که در مورد منارجنبان مطرح شده، علت اصلی ساخت آن است. درواقع به‌نظر می‌رسد، معمار این بنا که متاسفانه اطلاعاتی در مورد آن وجود ندارد، از همان ابتدا آن را به عنوان یک منارجنبان نساخته است و هدف اصلی وی هم احداث بنایی نبوده است که بتوان قسمتی از آن را به لرزه درآورد و قسمت دیگر خود‌به‌خود به لرزه افتد. درحالی که سایر منارجنبان‌ها از همان ابتدا به همین هدف ساخته شده‌اند. تعدادی از معماران و باستان‌شناسان مدعی این مطلبند که این مکان درواقع یکی دیگر از عمارات تک ایوانه است.
وجه تسمیه منارجنبان
وجه تسمیه منارجنبان نیز به دلیل لرزش مناره های آن است.
معماری منارجنبان
این بنا متشکل از 4 بخش است:
مناره ها: حتما شما هم با من موافقید که مشهورترین بخش منارجنبان، همان دو مناره‌ای است که مثل اسمشان قابلیت تکان خوردن یا جنبانده‌شدن دارد. این دو مناره از خشت خام ساخته شده و می‌توانید روی هر کدام از مناره‌ها تزئینات کاشی‌کاری زیبا به رنگ‌های فیروزه‌ای، مشکی و سفید ببیند. هر یک از مناره‌ها 9 متر عرض و 17 متر ارتفاع دارد. ساخت مناره‌ها در زمان حکومت صفویان و حدود 3 قرن پس از احداث ایوان انجام شده است. درواقع مناره‌ها بعدا به ایوان متصل شده‌اند. مناره های منارجنبان اصفهان با هنر دستان استادکاران زمان خود به زیبایی هرچه تمام ساخته شده است. کاشی‌کاری‌های زیبا که به صورت کثیرالاضلاع و به رنگ‌های فیروزه‌ای، ستاره 4 پر به رنگ لاجوردی و تزئینات فوق‌العاده با کاشی‌های مشکی و سفید چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌سازد، نشان از ذوق و هنر سازندگان این بنای تاریخی دارد. مهمترین دلیل جذابیت و شهرت این بنا هم به دلیل حرکت و لرزش مناره‌های آن است. همانطور که پیش‌تر بیان کردیم، با به‌حرکت درآوردن یکی از مناره‌ها، مناره دیگر و کل بنا به لرزش درمی‌آید که باعث شگفتی معماران و باستان‌شناسان شده است.
ایوان: ایوان درواقع مقبره عمو عبدالله از عارفان دوران ایلخانی است که در گذشته از یک سنگ بزرگ مرمری و یک پارچه روی قبر تشکیل شده بود. ایوان را با آجر ساخته بودند و دورتادور سنگ قبر هم به خط ثلث و برجسته سوره مبارکه یاسین حجاری شده بود. درواقع زائران برای زیارت قبر عمو عبدالله به این ایوان آجری می‌آمدند. ارتفاع ایوان آرامگاه عمو عبدالله از سطح زمین 10 متر است و برای رفتن به پشت بام و مناره‌ها درگاهی کوچک به صورت پلکانی مارپیچ با 17 پله وجود دارد.
قبرستان: همانطور که در بخش قبرستان منارجنبان توضیح دادیم، در ایوان ساختمان این بنا مقبره عمو عبدالله از زاهدان دوران ایلخانی قرار دارد. چندین مقبره به رنگ سفید هم در ساختمان وجود دارد که احتمالا بخشی از قبرهای قبرستان قدیمی است که ایوان این بنا را روی آن ساخته‌اند.
چله خانه: در ساختمان منارجنبان، دو اتاقک کوچک مشاهده می‌شود. به‌نظر می‌رسد در زمان‌های دور زاهدان و عارفان برای ریاضت و انجام عبادات خاص به مدت زمان 40 روز در این مکان حاضر می‌شدند و خلوت می‌کردند. از این رو به این مکان چله‌خانه گفته می‌شود.
.jpg)
تزیینات منارجنبان
علاوه بر مناره های جنبان، نوع معماری و کاشی های به کار رفته در اين بنا هم در نوع خودش بی نظير است. کاشی های لاجوردی رنگ که به شکل ستاره های چهارپر هستند، در فواصل اشکال ديگر به شکل کثيرالاضلاع و فيروزه ای رنگ با ظرافت در اين سازه به کار گرفته شده اند. اما جدا از کاشی کاری های خيره کننده اين بنا، لرزش مناره های اين بناست که شگفتی ساز شده و نقل قول های متفاوتی درباره شان وجود دارد. اگر ديده باشيد دورهرکدام از مناره ها يک کلاف وجود دارد. اين کلاف به شکل چهار قطعه چوب است که به دور منار و با فاصله دقيقی از يکديگر روی مناره ها متصل شده اند. اين کلاف ها در عين اينکه باعث لرزش می شوند، آن را کنترل هم می کنند. علاوه بر اين مهم ترين چيزی که باعث لرزش مناره ها می شود، جدا از نوع مصالح خاص به کار رفته در بنا، باريک بودن مناره هاست؛ چيزی که ما در بقيه مناره ها نمی بينيم.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی منارجنبان اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
ویژگی منارجنبان
طراحی و ساخت ایوان آن در دوران ایلخانیان انجام شده و سبک ساخت آن به روش مغولی است. این در حالی است که ساختمان مناره‌ها چیز دیگری می‌گوید. با درنظر گرفتن ویژگی و تزیئناتی که روی ساختمان مناره‌ها انجام شده است، چنین برمی‌آید که در اواخر حکومت صفویان مناره‌ها را به ایوان متصل کرده‌اند. اما ویژگی خاصی که این بنا نسبت به سایر مناره های سراسر جهان دارد، حرکت و لرزش تمامی بنا پس از تکان خوردن یکی از مناره‌ها است. یعنی با به حرکت درآوردن یک مناره، نه تنها مناره دیگر بلکه کل ساختمان ابن بنا شروع به لرزش می‌‌کند. تحقیقات زیادی در مورد معمار و طراح اصلی منارجنبان در اصفهان انجام شده است ولی متاسفانه هنوز مدارکی به‌دست نیامده تا هویت سازنده منارجنبان در اصفهان را مشخص کند. اما گفته می‌شود دوران ساخت این بنای عظیم تاریخی، به زمان حکومت ایلخانیان و فرمانروایی سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) بازمی‌گردد.
بنا از نگاه سیاحان و گردشگران
ديولافا- سفرنامه نويس فرانسوی- که در زمان قاجاريه به ايران آمده می نويسد: چيزی که نبايد از آن غفلت کرد، اين است که در وسط هر مناره يک تيره چوبی وجود دارد که کمتر قوه عادی با دست می تواند آن را به حرکت دربياورد؛ مگر بادهای سخت اصفهان در اسفند ماه. ابن بطوطه هم درباره منارجنبان نقل کرده که در شهر بصره هم چنين مناره ای مشاهده شده است. حکيم ابوالقاسم محمد بن محمد کلبی هم می گويد: «در يکی از شهرهای اسپانيا در اندلس، يکی از مسجد جامع های آن را ديدم که موقع تکان دادن به جنبش در می آيد؛ يعنی بدون اينکه دعا يا حرفی گفته شود. من خود بر بام آن مسجد رفته و جمعی نيز با من بودند. چوب هايی که در موقع تکان دادن می گيرند، در دست گرفتم و تکان دادم، چنان به حرکت در آمد که من به ايشان اشاره کردم که از جنباندن آن دست بردارند. آندره گودار- نويسنده مشهور فرانسوی- هم در کتاب «آثار ايران» در مورد منارجنبان می نويسد: «اين بنا يک شيوه جديد در ساخت بناست که بی ارتباط با علوم ديگر نبوده.» در گذشته و طبق آن چيزی که رياحی می گويد، تعداد کسانی که برای ديدن منارجنبان به شهر اصفهان می آمدند زياد نبودند و خيلي ها از وجود اين مناره ها آگاه نبودند. تا جايی که حتی خود مردم اصفهان هم به خاطر مسافت زيادی که با منارجنبان داشتند، به ديدن آن نمی رفتند؛ « حالا نسبت به گذشته تعداد گردشگرانی که به منارجنبان می آيند زياد شده و لرزش هايی که قبلاً به اين مناره ها وارد می شد، باعث شده تا صدمه ببينند؛ برای همين در حال حاضر فقط راهنمای منارجنبان يکی از مناره ها را به لرزه درمی آورد تا مناره ديگر از خطر تخريب در امان بماند.
معماری شگفت انگيز اين بنا تنها برای بازديد کننده های امروزی عجيب نيست. اين بنا از زمانی که ساخته شده حس کنجکاوی خيلی ها را برانگيخته است، گذشتگان هم در مورد لرزش های منارجنبان تجاربی داشته اند. رياحی در اين باره می گويد: در کتاب آثار و ابنيه مرحوم جناب آمده است: می گويند يکی دو نفر بالای مناره رفته و ميله وسط آن را می جنبانيدند. بعد از 10-12 بار جنباندن، لرزش از طاق ايوان به مناره ها منتقل می شود. اشخاصی که زير طاق ايستاده بودند، سرشان گيج می رود و روی زمين می نشينند
معمار اين بنا که هنوز هم مشخص نشده چه کسی است، اين بنا را با هدف لرزش نساخته؛ از قرار معلوم معمار ابتدا طاق و ايوان اصلی را و سپس مناره هايش را ساخته است.
سایر مشخصات
منارجنبان از سال 1321 با شماره 349 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
شهر اصفهان
اصفهان، پایتخت فرهنگ و تمدن ایران در دوره های مختلف تاریخی، شهر جهانی خلاق صنایع دستی، شهر هنر و نقش و رنگ، شهر گنبدهای فیروزه ای. اصفهان شهری است بازمانده از دوره های مختلف تاریخ که همچنان بناهایی از این دوره ها در دل خود حفظ کرده در حقیقت این بناها هنوز تپش قلب اصفهان است. قدم زدن در کوچه های دیرینه اصفهان، قدم زدن در تاریخ کهن ایران است. سابات های( کوچه های سقف دار) اطراف میدان نقش جهان نشان از ذوق و فرهنگ پیشینیان دارد. پیرنشین های( سکوی های قدیمی در کنار درب خانه ها) هر کوچه و محل نشان از احترام افراد آن محل به افراد مسن و مسافران خسته از راه، دارد. اصفهان شهر زنده رود ، شهر آب و آینه از دیرباز مقصد گردشگران، سیاحان و بازرگانان دور و نزدیک بوده و اکنون نیز میزبان گردشگران داخلی و خارجی، ایران دوستان، تاجران و اندیشمندان زیادی است که سالانه به این موزه شهر سفر می کنند تا میراث کهن آن را از نزدیک ببینند و با مردم این شهر آشنا شوند.
دیگر جاذبه های گردشگری شهر اصفهان
از دیگر جاذبه های تاریخی و گردشگری اصفهان می توان به میدان نقش جهان، مهمانسرای عباسی ، بازار قیصریه ، کوه آتشگاه، چهلستون، حمام تاریخی شیخ بهایی، میدان عتیق و پل هایی که برروی زاینده رود بنا شده همچون پل شهرستان، پل خواجو، پل مارنان و سی و سه پل، بقایای کاخ جهان نما اشاره کرد.
مساجد مختلف تاریخی : مسجد شیخ لطف الله ، مسجد جامع ، مسجد حکیم ، مسجد سید ، مسجد رحیم خان ، مسجد رکن الملک ، مسجد امام (ره)«مسجد جامع عباسی».
کاخ ها وعمارت های مختلف تاریخی : کاخ عالی قاپو ، کاخ چهل ستون ، عمارت هشت بهشت
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی کاخ هشت بهشت اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی کاخ عالی قاپو اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
كليساهای مخلتف : کلیسای وانک و کلیسای حضرت مریم (س ) و کلیسای بیت لحم
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی کلیسای وانک اصفهان از اینجا، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
پل های تاریخی : سی و سه پل ، پل شهرستان ، پل چوبی ( پل جویی ) ، پل مارنان
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی پل خواجو اصفهان از اینجا، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
خیابان ها و گذر های گردشگری : چهارباغ عباسی ، چهارباغ خواجو، عباس آباد، محله علی قلی آقا
مناره های تاریخی: منارجنبان و مناره باغ قوشخانه ، مناره چهل دختران ، مناره دارالضیافه ، مناره ساربان، مناره مسجد علی ، مناره های دردشت
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی منارجنبان اصفهان از اینجا، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
مدارس تاریخی : مدرسه علمیه چهارباغ و مدرسه علمیه صدر ، مدرس ابن سینا
خانه های تاریخی: خانه نظام الاسلام و خانه شیخ الاسلام و خانه مشروطه ، انگورستان ملک، خانه همدم السلطنه، قصرمنشی
تخت فولاد ( وادی السلام اصفهان ) بزرگترین و مهمترین قبرستان شیعیان بعد از وادی السلام نجف اشرف با گنجینه عظیم آرامگاه های باستانی و تاریخی مثل آرامگاه بابا رکن الدین ، تکیه خوانساری ، آرامگاه بانو امین
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی آرامگاه بابا رکن الدین تخت فولاد اصفهان از اینجا، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
حمام های تاریخی : حمام علی قلی آقا ، حمام شیخ بهایی ، حمام جارچی ، حمام شاه علی، حمام قاضی
امامزادگان و بقاع متبرکه: امامزاده شاهزید (ع) و امام زاده اسماعیل (ع)، امام زاده احمد(ع) و ...
هتل ها و اقامتگاه های تاریخی : مهمانسرای عباسی ، هتل بخری ، هتل دردشتی ، هتل کریاس
باغ ها و مراکز تفریحی گردشگری: باغ پرندگان ، باغ گلها ، باغ پروانه ها ، باغ صدف ، کوه صفه ، ناژوان ، شهر رویاها ، آکواریوم اصفهان
موزه ها: موزه تاریخ طبیعی ، موزه هنرهای معاصر ، موزه سنگ ، موزه هنرهای تزئینی ، موزه خط، موزه موسیقی
اشاره کرد.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی کاخ عالی قاپو میدان نقش جهان اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی کوچک کاخ عالی قاپو میدان نقش جهان اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی چراغدار کاخ عالی قاپو میدان نقش جهان اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
فرهنگ و تمدن تولید کننده پازل سه بعدی بناهای تاریخی ایران
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی منارجنبان اصفهان از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
کلید واژه
منارجنبان اصفهان ، عمو عبدالله ، کاردالان ، منار ، گنبد فیروزه ای
