بادگیر باغ دولت آباد
.jpg)
مقدمه
باغ دولت آباد یکی از جاهای دیدنی شهر یزد است که از میراث جهانی ایران نیز به شمار می رود و به عنوان یکی از 13 باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این باغ زیبا که در محله چهار منار قرار گرفته است، یکی از قدیمی ترین باغ های شهر یزد محسوب می شود.
باغ دولت‌آباد یزد یکی از منحصربه‌فردترین باغ های ايراني است كه علاوه بر آنکه نام خود باغ در میراث یونسکو به ثبت رسیده است، بادگیری هم در این بنا وجود دارد که با لقب بلندترین بادگیر دنیا نامش در یونسکو می درخشد.
تاریخچه بادگیر باغ دولت آباد
باغ دولت آباد یزد در سال 1160 هجری توسط محمد تقی خان بافقی مشهور به خان بزرگ سر سلسله خوانین یزد تاسیس شده است؛ پیشینه این باغ به اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه برمی‌گردد. این باغ در اصل محل سکونت و حکومت وی بوده است.
معماری بادگیر باغ دولت آباد
تاریخچه بادگیر باغ دولت آباد
باغ دولت آباد یزد در سال 1160 هجری توسط محمد تقی خان بافقی مشهور به خان بزرگ سر سلسله خوانین یزد تاسیس شده است؛ پیشینه این باغ به اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه برمی‌گردد. این باغ در اصل محل سکونت و حکومت وی بوده است.
معماری بادگیر باغ دولت آباد
بادگیر عمارت با ارتفاع 33.8 متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است و در اواخر دوره افشاریه توسط محمدتقی خان بافقی (معروف به خان بزرگ) احداث شد.
بنای عمارت و باغ دولت آباد دارای قسمت های مختلفی است. یک بخش اندرونی شامل ساختمان هشتی یا بادگیر تابستانی، بهشت آیین، آب‌انبار و حرم سرا و بخش بیرونی شامل برج دیدبانی، کاروان‌سرا، برج و باروی اطراف عمارت است.
ساختمان (عمارت) هشتی از مهمترین بخش‌های مجموعه باغ دولت آباد به‌شمار می‌رود که در آن، تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است. در این ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوض‌های داخل ساختمان درجریان است هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه‌نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود.
این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک٫ اتاقک بادگیر٫ هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است، همچنین بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه (لوله سفالین که برای آبراهه بکار برند ) می‌باشد.
سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی که اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.
در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر مفروش شده، بقیه کف ها با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.
تزیینات بادگیر باغ دولت آباد
برای ورود به ساختمان اصلی، دربی قرار دارد که کنده کاری های جذابی در آن به کار رفته با ورود به ساختمان اتاق های زیادی می بینید که در بیشتر آن ها حوضی در وسط قرار گرفته است. درب این اتاق ها با شیشه های رنگی تزئین شده و به سمت حیاط باز می شود و با تابش آفتاب تصاویری از رنگ ها را به نمایش می گذارد. در یکی از اتاق ها هم بادگیر بلند جای گرفته است. یکی از مهمترین قسمت های این بنا ساختمان هشتی آن است که در آن جریان آب و باد به جذاب ترین حالت ممکن با هم تلفیق شده اند. در داخل ساختمان یک سری حوض های پر از آب هست که با تلفیق باد با آن ها هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها منتقل می شود .
.jpg)
ویژگی ها و عجایب بادگیر باغ دولت آباد
بادگیر عمارت با ارتفاع 33.8 متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است.
از مصالح شاخصی که در بناهای این باغ بکار رفته سنگ مرمر است که تماماً از شهر مراغه آورده شده است. در این امر جای تعجب است زیرا سنگ مرمر یزد خود مرغوب بوده و همیشه شهرت داشته است.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی بادگیر باغ دولت آباد از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
سایر مشخصات بادگیر باغ دولت آباد
این باغ در تاریخ 23/۱۲/۱۳۴۶ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته‌است؛ و همچنین یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است.
تخریب ها و مرمت های بادگیر باغ دولت آباد
باغ دولت‌آباد پس از محمدتقی‌خان رو به ويرانی رفت و اگر چه دوباره مورد مرمت قرار گرفت ولی هيچگاه به روزگاران آبادانی و دلگشايی عهدخان بزرگ نرسيد.
مرمت و بازسازی باغ دولت‌آباد از سال 1348 توسط دفتر فنی سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی آغاز و تا سال 1361 ادامه داشته است. بخش هايی از مجموعه كه مورد مرمت قرار گرفت عبارتند از: عمارت تالار آيينه ، عمارت مستخدمين ، آشپزخانه‌ها ، عمارت تهرانی ، قسمت ساباط و آب انبار عمارت حرمخانه ، عمارت بادگير و عمارت سرو عمارت بهشت آيين ، همچنين در فاصله سالهای 1355 تا 1361 عمليات باغسازی و محوطه‌سازی در اين باغ تاريخی صورت پذيرفت.
بادگیر باغ دولت آباد از نگاه گردشگران و سیاحان
مارکوپولو، یزد را اینگونه توصیف کرد: "یک شهر بسیار زیبا و منحصر بفرد و در اصل یک مرکز تجاری بزرگ."
شهر یزد
یزد عروس کویر ایران در میان دشت کویر و دشت لوت قرار دارد و به بزرگ ترین بافت خشتی زنده جهان شهرت پیدا کرده است . مشخص‌ترین وجهه شهر، معماری خاص کویری آن است. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. در این سبک معماری، از بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنک کردن فضای ساختمان به کار می‌رفته‌است. یزد، شهریست که بازرگانان جاده ابریشم در کاروانسراهای آن استراحت کرده اند.
بادگیرها و بناهای تاریخی بسیاری در شهر یزد وجود دارند که شهرت آن‌ها جهان‌گیر است. بلندترین مناره‌های ایران زمین در مسجد جامع شهر یزد خودنمایی می‌کنند. شیرینی‌های مشهور و خوشمزه ای در شهر یزد پخته می‌شوند . سوغات اصیل شهر یزد شیرینی‌ها و باقلواهای یزدی هستند. آیین‌های تاریخی از قبیل نخل‌گردانی پس از گذشت سالهای بسیار همچنان با شور در این شهر برپا می‌گردد. همچنین آیین‌های باستانی از قبیل جشن مهرگان و جشن سده همچنان با شور و شکوه برگزارمی‌شود. شهر بادگیرها، ،حسینیۀ ایران، دارالعباده از القاب شهر یزد است.
دیگر جاذبه های گردشگری شهر یزد
بازارهای تاریخی : بازار خان ، بازارچه پنجه علی ، بازار قیصریه ، بازار علاقبندی ، بازار کاشی‌گری ، بازار چیت سازی ، بازار مسجد ملااسماعیل ، بازار افشار ، بازار حاجی قنبر ، بازار محمد علی خان ، بازار جعفرخان ، بازار صدری (شاهزاده فاضل) ، بازار دروازه مهریز ، بازار مسگری ، بازار نخود بریزی
میدان‌ها و لَـردهای تاریخی: میدان امیرچخماق ، میدان خان ، میدان بعثت ، میدان قلعه ، میدان وقت و ساعت ، لَـرد آسیاب ، لَـرد باجوردی ، لَـرد تازیان ، لَـرد خواجه خضر ، لَـرد فهادان ، لَـرد کیوان ، لَـرد گودال مصلی ، لَـرد کوچه میرقطب ، لَـرد مشیر
مساجد تاریخی : مسجد جامع یزد ، مسجد امیرچقماق ، مسجد سرریگ ، مسجد ملااسماعیل ، مسجد شاه طهماسب ، مسجد فرط ، مسجد حظیره ، مسجد میر خضر شاه چهار منار ، مسجد بیاق خان ، مسجد اهرستان ، مسجد شاه یحیی(قلعه کهنه) ، مسجد بزرگ پشت باغ ، در محلات تاریخی یزد، در حدود ۳۰ مسجد دیگر را نیز می‌توان نام برد، که در مقیاس کوچکتر، نقش «مساجد محله‌ای» را ایفا می‌کنند.
محلات تاریخی : بارزترین خصوصیت شهر یزد وجود محله‌های قدیمی و سنتی با کوچه پس کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های تاریخی آن است. ۷۷ محله از محلات شهر یزد که در محدوده بافت تاریخی یا در نزدیکی آن قراردارند ، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیده‌اند که مهمترین محلهٔ باستانی یزد چهار منار می‌باشد.
هتل‌های تاریخی یزد: هتل داد ، هتل صفاییه ، هتل باغ مشیرالممالک ، هتل ارگ جدید ، هتل غهادان ، هتل مهر ، هتل لب خندق ، هتل خوان دوحد ، هتل فیروزه ، هتل ادیب الممالک ، هتل سنتی پارس ، مهمانسرای جهانگردی یزد
مراکز آموزشی قدیمی: دبیرستان مارکار ، دبیرستان ایرانشهر، دبیرستان کیخسروی ، مدرسه بدر، دبستان خسروی ، دبستان دینیاری ، مدرسه اردشیری ، مدرسه کاشانی ، دبستان مهرنرسی‌آباد
مدارس قدیمی: مدرسهٔ خان (یزد) ، مدرسهٔ ضیائیه (زندان اسکندر) ، مدرسه شهاب الدین ، مدرسه مصلی صفدرخان
آب انبارها: آب انبار رستم گیو، آب انبار شش بادگیری تنها آب انبار ۶ بادگیر جهان
زیارتگاه ها و اماکن مقدس: پیرسبز ، زیارتگاه پارس بانو ، زیارتگاه پیرهریشت
باغ‌ها : باغ دولت‌آباد باغ چهار منار، باغ خان ، باغ مشیرالممالک
ارگ و برج و بارو: برج و باروی یزد ، ارگ حکومتی ، قلعه اسدان
قبه‌ها و بقعه‌ها : قبهٔ دوازده امام ، بقعه سید رکن الدین ، بقعهٔ سیدخلیل ، بقعهٔ سید شمس الدین
خانه‌های تاریخی : خانهٔ رسولیان ، خانهٔ عرب‌ها ، خانهٔ لاری‌ها ، خانه مرتاض ، خانهٔ ملک‌التجار ، خانه کلاهدوزها (موزه آب یزد)
مجموعه مازاری‌ها (حناسایی‌ها) : مازاری جوشن ، مازاری اتابکی ، مازاری صلحی‌زاده
آتشکده زرتشتیان، دخمهٔ زرتشتیان ، حمام خان بافقی ، کنیسه کمال یهودیان
مشاهده و خرید پازل سه بعدی بادگیر باغ دولت آباد از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
کلید واژه
یزد ، بادگیر ، باغ دولت آباد ، عمارت هشتی ، باغ پاچنار ، بلندترین بادگیرجهان ، باغ خان بزرگ
این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک٫ اتاقک بادگیر٫ هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است، همچنین بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه (لوله سفالین که برای آبراهه بکار برند ) می‌باشد.
سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی که اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.
در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر مفروش شده، بقیه کف ها با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.
تزیینات بادگیر باغ دولت آباد
برای ورود به ساختمان اصلی، دربی قرار دارد که کنده کاری های جذابی در آن به کار رفته با ورود به ساختمان اتاق های زیادی می بینید که در بیشتر آن ها حوضی در وسط قرار گرفته است. درب این اتاق ها با شیشه های رنگی تزئین شده و به سمت حیاط باز می شود و با تابش آفتاب تصاویری از رنگ ها را به نمایش می گذارد. در یکی از اتاق ها هم بادگیر بلند جای گرفته است. یکی از مهمترین قسمت های این بنا ساختمان هشتی آن است که در آن جریان آب و باد به جذاب ترین حالت ممکن با هم تلفیق شده اند. در داخل ساختمان یک سری حوض های پر از آب هست که با تلفیق باد با آن ها هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها منتقل می شود .
ویژگی ها و عجایب بادگیر باغ دولت آباد
بادگیر عمارت با ارتفاع 33.8 متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است.
از مصالح شاخصی که در بناهای این باغ بکار رفته سنگ مرمر است که تماماً از شهر مراغه آورده شده است. در این امر جای تعجب است زیرا سنگ مرمر یزد خود مرغوب بوده و همیشه شهرت داشته است.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی بادگیر باغ دولت آباد از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
سایر مشخصات بادگیر باغ دولت آباد
این باغ در تاریخ 23/۱۲/۱۳۴۶ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته‌است؛ و همچنین یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است.
تخریب ها و مرمت های بادگیر باغ دولت آباد
باغ دولت‌آباد پس از محمدتقی‌خان رو به ويرانی رفت و اگر چه دوباره مورد مرمت قرار گرفت ولی هيچگاه به روزگاران آبادانی و دلگشايی عهدخان بزرگ نرسيد.
مرمت و بازسازی باغ دولت‌آباد از سال 1348 توسط دفتر فنی سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی آغاز و تا سال 1361 ادامه داشته است. بخش هايی از مجموعه كه مورد مرمت قرار گرفت عبارتند از: عمارت تالار آيينه ، عمارت مستخدمين ، آشپزخانه‌ها ، عمارت تهرانی ، قسمت ساباط و آب انبار عمارت حرمخانه ، عمارت بادگير و عمارت سرو عمارت بهشت آيين ، همچنين در فاصله سالهای 1355 تا 1361 عمليات باغسازی و محوطه‌سازی در اين باغ تاريخی صورت پذيرفت.
بادگیر باغ دولت آباد از نگاه گردشگران و سیاحان
مارکوپولو، یزد را اینگونه توصیف کرد: "یک شهر بسیار زیبا و منحصر بفرد و در اصل یک مرکز تجاری بزرگ."
شهر یزد
یزد عروس کویر ایران در میان دشت کویر و دشت لوت قرار دارد و به بزرگ ترین بافت خشتی زنده جهان شهرت پیدا کرده است . مشخص‌ترین وجهه شهر، معماری خاص کویری آن است. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. در این سبک معماری، از بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنک کردن فضای ساختمان به کار می‌رفته‌است. یزد، شهریست که بازرگانان جاده ابریشم در کاروانسراهای آن استراحت کرده اند.
بادگیرها و بناهای تاریخی بسیاری در شهر یزد وجود دارند که شهرت آن‌ها جهان‌گیر است. بلندترین مناره‌های ایران زمین در مسجد جامع شهر یزد خودنمایی می‌کنند. شیرینی‌های مشهور و خوشمزه ای در شهر یزد پخته می‌شوند . سوغات اصیل شهر یزد شیرینی‌ها و باقلواهای یزدی هستند. آیین‌های تاریخی از قبیل نخل‌گردانی پس از گذشت سالهای بسیار همچنان با شور در این شهر برپا می‌گردد. همچنین آیین‌های باستانی از قبیل جشن مهرگان و جشن سده همچنان با شور و شکوه برگزارمی‌شود. شهر بادگیرها، ،حسینیۀ ایران، دارالعباده از القاب شهر یزد است.
دیگر جاذبه های گردشگری شهر یزد
بازارهای تاریخی : بازار خان ، بازارچه پنجه علی ، بازار قیصریه ، بازار علاقبندی ، بازار کاشی‌گری ، بازار چیت سازی ، بازار مسجد ملااسماعیل ، بازار افشار ، بازار حاجی قنبر ، بازار محمد علی خان ، بازار جعفرخان ، بازار صدری (شاهزاده فاضل) ، بازار دروازه مهریز ، بازار مسگری ، بازار نخود بریزی
میدان‌ها و لَـردهای تاریخی: میدان امیرچخماق ، میدان خان ، میدان بعثت ، میدان قلعه ، میدان وقت و ساعت ، لَـرد آسیاب ، لَـرد باجوردی ، لَـرد تازیان ، لَـرد خواجه خضر ، لَـرد فهادان ، لَـرد کیوان ، لَـرد گودال مصلی ، لَـرد کوچه میرقطب ، لَـرد مشیر
مساجد تاریخی : مسجد جامع یزد ، مسجد امیرچقماق ، مسجد سرریگ ، مسجد ملااسماعیل ، مسجد شاه طهماسب ، مسجد فرط ، مسجد حظیره ، مسجد میر خضر شاه چهار منار ، مسجد بیاق خان ، مسجد اهرستان ، مسجد شاه یحیی(قلعه کهنه) ، مسجد بزرگ پشت باغ ، در محلات تاریخی یزد، در حدود ۳۰ مسجد دیگر را نیز می‌توان نام برد، که در مقیاس کوچکتر، نقش «مساجد محله‌ای» را ایفا می‌کنند.
محلات تاریخی : بارزترین خصوصیت شهر یزد وجود محله‌های قدیمی و سنتی با کوچه پس کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های تاریخی آن است. ۷۷ محله از محلات شهر یزد که در محدوده بافت تاریخی یا در نزدیکی آن قراردارند ، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیده‌اند که مهمترین محلهٔ باستانی یزد چهار منار می‌باشد.
هتل‌های تاریخی یزد: هتل داد ، هتل صفاییه ، هتل باغ مشیرالممالک ، هتل ارگ جدید ، هتل غهادان ، هتل مهر ، هتل لب خندق ، هتل خوان دوحد ، هتل فیروزه ، هتل ادیب الممالک ، هتل سنتی پارس ، مهمانسرای جهانگردی یزد
مراکز آموزشی قدیمی: دبیرستان مارکار ، دبیرستان ایرانشهر، دبیرستان کیخسروی ، مدرسه بدر، دبستان خسروی ، دبستان دینیاری ، مدرسه اردشیری ، مدرسه کاشانی ، دبستان مهرنرسی‌آباد
مدارس قدیمی: مدرسهٔ خان (یزد) ، مدرسهٔ ضیائیه (زندان اسکندر) ، مدرسه شهاب الدین ، مدرسه مصلی صفدرخان
آب انبارها: آب انبار رستم گیو، آب انبار شش بادگیری تنها آب انبار ۶ بادگیر جهان
زیارتگاه ها و اماکن مقدس: پیرسبز ، زیارتگاه پارس بانو ، زیارتگاه پیرهریشت
باغ‌ها : باغ دولت‌آباد باغ چهار منار، باغ خان ، باغ مشیرالممالک
ارگ و برج و بارو: برج و باروی یزد ، ارگ حکومتی ، قلعه اسدان
قبه‌ها و بقعه‌ها : قبهٔ دوازده امام ، بقعه سید رکن الدین ، بقعهٔ سیدخلیل ، بقعهٔ سید شمس الدین
خانه‌های تاریخی : خانهٔ رسولیان ، خانهٔ عرب‌ها ، خانهٔ لاری‌ها ، خانه مرتاض ، خانهٔ ملک‌التجار ، خانه کلاهدوزها (موزه آب یزد)
مجموعه مازاری‌ها (حناسایی‌ها) : مازاری جوشن ، مازاری اتابکی ، مازاری صلحی‌زاده
آتشکده زرتشتیان، دخمهٔ زرتشتیان ، حمام خان بافقی ، کنیسه کمال یهودیان
مشاهده و خرید پازل سه بعدی بادگیر باغ دولت آباد از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
کلید واژه
یزد ، بادگیر ، باغ دولت آباد ، عمارت هشتی ، باغ پاچنار ، بلندترین بادگیرجهان ، باغ خان بزرگ