آرامگاه خیام نیشابوری
مقدمه
آرامگاه «حکیم خیام نیشابوری» ریاضیدان و ستارهشناس بزرگ ایرانی در شهر نیشابوراستان خراسان رضوی، در صحن امامزاده محروق بنا شده است. مجموعه آرامگاهی خیام از باغ ، کتابخانه ، موزه و مهمانخانه تشکیل شده است که باغ آن از باغهای دیدنی در ایران است. مقبره خیام از لحاظ معماری و ساخت یکی از مهمترین بناهای ساخته شده در زمان خود است. این بنای جادویی مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیامی، محاسبه و با ستاره شناسی و شاعری خیام آمیخته و طراحی شده است.
تاریخچه آرامگاه خیام نیشابوری
آرامگاه خیام یادگارهنرمند ایرانی، هوشنگ سیحون است. آرامگاه اولیه در ضلع شرقی امامزاده محروق در داخل یک اتاقک ایوان مانند قرار داشت و تا سال 1313 شمسی به همین شکل بود تا اینکه گروهی از مسئولان، مستشرقان و خاورشناسان برای افتتاح آرامگاه فردوسی قصد عزیمت به توس میکنند و تصمیم میگیرند در بین راه به مقبره خیام نیز بیایند ، با دیدن آرامگاه به این نتیجه میرسند این بنا در شان خیام نیست اما از آنجایی که آرامگاه اولیه خیام در کنار امامزاده محروق بود امکان نداشت دو بنای بزرگ کنار هم باشند در نتیجه در سال 1338 احداث آرامگاه کنونی شروع میشود و در سال 41 به پایان میرسد، بنای یادبود قبلی خیام به نقطه دیگر شهر به نام میدان خیام انتقال داده میشود. پس از نبش قبر آنچه از اسکلت خیام مانده بود را در داخل پارچه و سپس صندوقچه فلزی میگذارند و آن را به آرامگاه کنونی انتقال میدهند؛ و این آرامگاه در سال 1342 افتتاح میشود.
معماری آرامگاه خیام نیشابوری
مهندس هوشنگ سیحون، در طراحی هر بخش از بنا، نشانههایی از علوم مختلفی که خیام در آنها تبحر داشت را قرار داد تا آرامگاه این عالم بزرگ، نمادی از شخصیت و اندیشههای او باشد. در این سازه، هر دو سبک معماری قدیمی و مدرن ایرانی به چشم میخورد. از سبک معماری سلجوقیان نیز در بخشهایی از بنا استفاده شده است.
این بنای باشکوه بر اصول ریاضی و مثلثات خیام محاسبه و طراحی شده است. استاد هوشنگ سیحون، خود درباره این بنا میگویند:
خیام در واقع سه شخصیت دارد، ریاضیدان، منجم و شاعر که باید هر سه شخصیت در بنا نشان داده میشد. این آرامگاه، به شکل سکویی چهارگوش و ساختمان سنگی روباز ساخته شد. این آرامگاه عبارت بود از دو ایوان بالا و پایین و دیوار کوتاه سنگی از سنگ خلج که دراطراف محل قبر و روی قبر که سه یا چهار متر از دیوار بقعه فاصله داشت بکار رفته بود؛ و نیز یک ستون سنگی همراه یک رباعی از ملک الشعرای بهار با خط نستعلیق بر آن نقش کردند. دور تا دور برج در کنار چشمه سارها، یک دایره وسیع به مرکز خود برج ساخته شد. همه از سنگ گرانیت با اجزا مثلثی شکل و تورفتگیها و برون آمدگیهایی که تا اندازهای شکل خیمه را تداعی میکنند و این اشاره به نام خیام است. چون پدرش خیمهدوز بود و نام او به همین مناسبت انتخاب شد. بنای آرامگاه از 10 پایه ستون سنگی تشکیل میشود، عدد 10 اولین عدد دو رقمی در علوم ریاضی است که نشان از ریاضیدان بودن خیام دارد. این 10 ستون در قسمت بالای بنا به یکدیگر میرسند و شکل ستارهای 5 پر را تشکیل میدهند که در آسمان شبهای نیشابور میدرخشد و این نشان از منجم بودن خیام دارد. در قسمتهای لوزی شکل بدنه بنا، 20 رباعی از خیام به خط تعلیق نوشته شده که نشان از حس لطیف و طبع شاعری خیام دارد.
در مجاورت آرامگاه خیّام، فرورفتگیهایی به شکل ۷ خیمهی سنگی ساخته شده و در زیر هر یک از آنها یک حوض زیبا با کاشیهای فیروزهای قرار گرفته است که بخشی از یک ستاره را به تصویر میکشد. عدد ۷ در اینجا اشاره به مفاهیمی همچون هفت آسمان، هفت فلک و هفت تپه دارد. استفاده از این عناصرِ ریاضیاتی، هندسی و ستارهشناسی در ساخت آرامگاه، اشارهای به ریاضیدان و منجم بودن خیام است.
بخش های مختلف آرامگاه خیام
آرامگاه در باغ زیبایی جای گرفته است. مجموعه آرامگاه خیام شامل یک کتابخانه و موزه می شود و تندیسی از خیام در ابتدای باغ نصب شده است.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی آرامگاه خیام نیشابوری از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی آرامگاه خیام نیشابوری از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
موزه تخصصی خیام
موزه خیام در نزدیکی آرامگاه وی قرار دارد. این موزه در سال 1376 ساخته شد .این موزه دولتی بوده و زمینه تخصصی آن نمایش ابزار و ادوات مرتبط با علم است. موزه خیام همزمان با برگزاری کنگره جهانی حکیم خیام و در پاسداشت شآن و مقام علمی او افتتاح شد. موزه خیام 120 متر مساحت دارد و شامل چهار بخش می شود که در آنها آثاری از علم ستاره شناسی، ظروف مفرغی و فلزی، ظروف سفالین لعاب دار و نسخ خطی به نمایش درآمده است.
تزئینات آرامگاه خیام نیشابوری
سطح داخل و خارج مقبره با کاشیهای معرق و اشعار خیام مزین شده است. رباعیات را استاد جلال همایی انتخاب کرده است و زیبا نویسیها توسط مرتضی عبدالرسولی انجام شد. در تاریخ معماری ایران این اولین بار بود که خط تعلیق در تزیینات یک بنا به کار میرفت. از داخل نیز همین لوزیهای پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزیین شدند و تماما اشاره به شخصیت شاعری خیام دارند. این کار تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونهای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق نیز در کتیبهنگاری بناها بهشمار میرود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت. روکار بنا، معرقکاری سنگی است و با قطعات نازک سنگهای محکم و شفاف ساخته شده است.
ویژگی ها و شگفتی های آرامگاه خیام نیشابوری
سیحون درباره ساخت این آرامگاه می نویسد: "شنیده بودم که خیام گفته بود گور من در موضعی باشد که هر بهاری شمال بر من گل افشانی کند. بنابراین بنای یادبود باید طوری ساخته می شد که باز باشد و این خواسته خیام انجام شود." هم اکنون بنا در میان درختان کاج تنومند و زردآلو قرار دارد.
"از طرف دیگر حوض ها [را] با کاشی فیروزه [داریم] که در مجموع قسمتی از ستاره را نشان می دهند، به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه [که] باز اشاره به افلاک و نجوم، دانش دیگر خیام است. روی هم رفته مجموعه در یک حال و هوای شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش ساخته شد و همان طور که خواست خود خیام بوده کاملا باز است و مزارش [در] بهاران گل افشان."
سایر مشخصات آرامگاه خیام نیشابوری
در سال ۱۳۵۴، آرامگاه خیام را با شماره ۱۱۷۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
دیگرجاذبه های شهرنیشابور
مسجد جامع نیشابور، بازار سرپوش نیشابور( قدیمی ترین بازار نیشابور)، آرامگاه عطار، آرامگاه کمال الملک ، افلاک نمای خیام ، قلعه لک لک آشیان ، دهکده چوبی نیشابور ، آرامگاه بی بی شطیطه و زیارتگاه بانو پسنده ، کاروانسرای نیشابور یا رباط شاه عباسی ، گنبدهای آجری شه میر ، باغ و عمارت امین الاسلامی ، دره هفت غار و ...
شهر نیشابور
نیشابور شهر فیروزه، یکی از قدیمیترین شهرهای ایران است که بزرگان زیادی در آن پرورش یافتهاند و دومین شهر بزرگ استان خراسان رضوی است. نیشابور از مهمترین مراکز تاریخی، گردشگری، صنعتی کشور و منطقه است که از عصر صفوی مورد توجه قرار گرفت و در عصر میانه و دوران سلطنت خوارزمشاهیان بهعنوان پایتخت فرهنگی شناخته شده است.
مشاهده و خرید پازل سه بعدی چوبی آرامگاه خیام نیشابوری از اینجا ، تولید موسسه فرهنگ و تمدن
کلید واژه
آرامگاه خیام نیشابوری ، مقبره خیام ، خیام نیشابوری ، حکیم خیام ، امامزاده محروق ، جاذبههای گردشگری استان خراسان رضوی، جاذبههای گردشگری نیشابور، خراسان رضوی ، نیشابور، دیدنی های نیشابور