آرامگاه خیام
خَیّام نیشابوری، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر ایرانی است. رتبه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست ولی آوازهٔ جهانی وی به دلیل رباعیاتش است که به بیشترِ زبان‌های دنیا نیز ترجمه شده است. بنای آرامگاه خیام 10 پایه دارد که 10، اولین عدد دو رقمی ریاضی و پایه اصلی اعداد است. از هر پایه دو تیغه مورب به صورت مارپیچ به سمت بالا می‌رود تا یکدیگر را قطع می کنند و سقف بنا را می سازند و از سوی دیگر فرود می آیند که یکی از شکل‌های پیچیده ریاضی است. این شکل هندسی و عدد 10، نمادی از دانش ریاضی خیام است. برخورد تیغه‌ها با همدیگر، فضاهایی پر و خالی به شکل ستاره‌هایی درهم را می‌سازند که از میانشان، آسمان آبی نیشابور پیدا است و نزدیک سر گنبد، ستاره‌ها کوچکتر می‌شوند و درآخر یک ستاره پنج پر آن‌ها را کامل می‌کند. این ستاره‌ها و نقش آسمان، اشاره به دانش نجومی خیام دارند. از برخورد تیغه ها با یکدیگر، 10 لوزی بزرگ به وجود می آید که با کاشی کاری‌هایی به خط تعلیق، به شکل انتزاعی از رباعیات خیام تزئین شده‌اند. این رباعیات را جلال الدین همایی برگزید و زیبانویسی‌ها به‌دست مرتضی عبدالرسولی اجرا شد. در تاریخ معماری ایران این نخستین بناست که خط تعلیق در آن به کار رفته است. از درون بنا نیز اجزای مثلثی و لوزی پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزیین شدند که در مجموع، شکل خیمه را تداعی می کند و اشاره به نام خیام دارد چون که پدرش خیمه دوز بود. این بنا در یک حال و هوای شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش ساخته شد و همان‌طور که خود خیام خواسته، کاملاً باز و مزارش در بهاران گل افشان است.
Tomb of Khayyam
Khayyam Neyshabouri is an Iranian philosopher, mathematician, astronomer and poet.Khayyam's scientific rank is superior to his literary status, but his worldwide reputation is due to his quatrains which have also been translated into many languages in the world. One of his most notable works is the setting up of the Iranian chronological calculus At the time of Khwaja Nizam al-Malik during the reign of Shah Seljuk, which is still valid.The building of the tomb of Khayyam has 10 bases. 10 is the first mathematical binary number and the main of base numbers.From each base two diagonal rims spiral upward, cut each other, forming the roof of the building and coming down from the other side, which is a complex mathematical form.This geometric form and number 10 is a symbol of Khayyam's mathematical knowledge.The rims which collide with each other, make empty and filled spaces in the form of tangled stars, among them the blue sky of Neyshabur is visible. Near the dome's head, the stars become smaller and completed at the end with a five-pointed star.These stars and the role of the sky refer to Khayyam's astronomical knowledge. The rims collision with each other create ten large rhombuses decorated with abstract Taliq calligraphy on tiles, from Khayyam's quatrains.These quatrains were chosen by Jalaluddin Homayi, and the Calligraphy was done by Morteza Abdul Rasouli.In the history of Iranian architecture, this is the first building in which Taliq calligraphy is used. In Inside, the triangular and rhombic elements with poem on it, in the form of flowers and leaves and ivy, were adorned with mosaic tiles, which generally resemble the shape of a tent, referring to Khayyam because his father was a tentmaker.
